Scipione Piattoli: ideatore della Costituzione del 3 maggio

Oggi in Polonia ricorre la Festa Nazionale del 3 maggio, in occasione del 231° anniversario dell'adozione della prima Costituzione Europea, seconda nel mondo solo a quella degli Stati Uniti. Per noi Italiani un occasione per ricordare la figura dell'Abate Scipione Piattoli (Firenze, 1749-Altenburg, 1809), erudita fiorentino, segretario del re polacco Stanisław II August. L'Italiano Scipione Piattoli arrivato in Polonia quando aveva 36 anni, oltre ad occuparsi dell'attività didattica, si fece notare per essere un acuto osservatore della scena politica polacca in relazione alla situazione geopolitica europea e mondiale (intratteneva rapporti fra gli altri con Goethe, Jefferson, La Fayette, de Condorcet). Simpatizzante della monarchia costituzionale, costituì il Congresso Patriottico, come partito politico prefiggentesi di rafforzare la posizione della Polonia nei confronti della Prussia, ritenuta un nemico naturale da neutralizzare attravere accordi politici ed economici, ma si prefiggeva pure di ridurre l'influenza della Russia sulla politica della Repubblica Polacco-Lituana. Fu Piattoli a convincere il Re e i magnati dell'epoca della necessità di adottare una Costituzione che rafforzasse la Polonia sia rispetto alla Prussia che rispetto alla Russia. Intensamente intesse lavori di negoziazione e mediazione sul testo della Costituzione con gli altri leader politici polacchi dell'epoca, infine preparò il testo di quella che fu la Costituzione del 3 maggio, fino alla regia della seduta del Sejm dei Quattro Anni che il 3 maggio la deliberò. Dopo l'aggressione della Russia alla Polonia nel 1792 e la successiva II spartizione della Polonia, Scipione Piattolli preparò il piano dell'insurrezione di Kosciuscko intendando un'alleanza strategica con la Francia per evitare la spartizione della Polonia fra Prussiani e Austriaci. Catturato da questi ultimi fu imprigionato per sei anni fino al 1800.
Nel maggio del 1805 presentò un piano per ridare l'indipendenza alla Polonia attraverso la creazione di una Federazione Europea, la codificazione del diritto internazionale e del diritto del mare e la creazione di un arbitrato europeo che avrebbe dovuto garantire la pace fra gli stati d'Europa. Non riuscì però a realizzare questi suoi piani a seguito delle campagne napoleoniche. Morì nel 1807 in Curlandia. La sua poliedrica figura inspirò anche Lev Tolstoj, per il personaggio dell'abbe' Moiro in Guerra e Pace.

Dziś w Polsce obchodzone jest Święto Narodowe 3 maja, z okazji 231. rocznicy uchwalenia pierwszej konstytucji europejskiej, drugiej na świecie po konstytucji amerykańskiej. Dla nas Włochów jest okazją do przypomnienia postaci abata Scipione Piattoli, florenckiego uczonego, sekretarza króla polskiego Stanisława II Augusta. Włoch Scipione Piattoli przybył do Polski w wieku 36 lat, oprócz zajmowania się działalnością dydaktyczną, był wnikliwym obserwatorem polskiej sceny politycznej w odniesieniu do europejskiej i światowej sytuacji geopolitycznej (utrzymywał relacje m.in. z Goethem, Jeffersonem, La Fayette, de Condorcet). Zwolennik monarchii konstytucyjnej, utworzył Kongres Patriotyczny, polską partię polityczną mającą na celu umocnienie pozycji Polski wobec Prus uważanych za naturalnego wroga, którego należy zneutralizować poprzez porozumienia polityczne i gospodarcze, ale także zmniejszenie wpływów Rosji w polityce Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To Piattoli przekonał ówczesnego króla i magnatów polskich o potrzebie uchwalenia konstytucji, która umocniłaby państwowość Polski zarówno w stosunku do Prus, jak i Rosji. Intensywnie pracował nad negocjowaniem i mediacją tekstu Konstytucji z innymi przywódcami ówczesnych polskich partii politycznych, ostatecznie redagując tekst Konstytucji 3 Maja, aż do jego uchwalenia przez Sejm Czteroletni właśnie 231 lata temu. Po ataku Rosji na Polskę w 1792 r. i późniejszym II rozbiorze Polski między Prusami i Austriakami,Scipione Piattolli przygotował plan powstania kościuszkowego, mający na celu zawarcie strategicznego sojszu z Francją żeby przywrócic integralność państwową Polski. Jednak pojmany przez Austriaków był więziony przez sześć lat do 1800 roku.
W maju 1805 r. przedstawił plan przywrócenia niepodległości Polsce poprzez powołanie federacji europejskiej, kodyfikację prawa międzynarodowego i prawa morza oraz stworzenie europejskiego arbitrażu, który miał gwarantować pokój między państwami Europy, ale nie doczekał się realizacji swoich projektów wobec wybuchu wojny prusko-francuskiej. Zmarł w 1807 roku w Kurlandii. Lew Tołstoj wykorzystał jego osobę do stworzenia postaci abbe' Morio w Wojnie i pokoju.